Als een achtbaan

Vandaag een jaar geleden overleed plotseling mijn zusje.

Het telefoontje op een ongebruikelijk tijdstip en de rit naar Limburg, riepen verdrietige herinneringen op. Opnieuw zaten we verslagen in de auto. Hoezo rijden we voor de tweede keer in ons leven, een voldongen feit tegemoet? Te laat om afscheid te nemen.

Zodra we die ochtend het ziekenhuis instapten, belandde ik in die helaas bekende parallelle wereld. Een wereld waarin het leven buiten doorgaat alsof alles normaal is. Terwijl onze wereld ineens op z’n kop staat.

De wereld van de twee meisjes die ze achterliet.

De gebeurtenissen van die vroege ochtend waren traumatisch voor mijn nichtjes van 11 en 14. Hoe in godsnaam konden we ze helpen dit op een goede manier te verwerken? Hoe konden we zorgen dat het laatste beeld van hun mama niet dat kille ziekenhuisbeeld hoefde te zijn? Hoe konden we ze op hun manier afscheid laten nemen?

Open en eerlijk

Mijn jongste zusje en ik hebben samen het regelen van het afscheid op ons genomen. Daar hebben we de meisjes zo veel mogelijk bij betrokken. We gaven ze de ruimte om overal vragen over te stellen. Open en eerlijk vertelden we wat er allemaal ging gebeuren. En wat we vooral hebben gedaan, is vragen naar hun mening en wensen. Of het nu om een mooie kaart ging, de manier van begraven, de kleren die we mama aan zouden doen of welke liedjes ze wilden horen.

Betekenisvol

Daarbij zijn we niks uit de weg gegaan. Met z’n vieren, mijn zusje, ik en de twee meisjes, hebben we mama verzorgd in de kist. Nog even haar haren een beetje opzij strijken, een lipglosje opdoen, haar sieraden omdoen, de jurk rechttrekken. We staken kaarsjes aan en schreven lieve berichtjes op haar kist. De meisjes legden knutsels en knuffels erbij. Dat waren ontzettend betekenisvolle momenten die maakten dat de dood niet meer zo akelig was. Mama zag er weer uit als mama.

Ze zijn ook meegegaan naar de natuurbegraafplaats om een plekje uit te zoeken. Een natuurbegraafplaats heeft geen duidelijke grafplaatsen of gedenkstenen. Er ligt alleen, eventueel, een (tijdelijke) gegraveerde boomschijf. Op een heuveltje vonden ze een mooie, herkenbare plek. Er stonden twee jonge boompjes naast elkaar. Net als zij. Daar kon mama dichtbij liggen.

Als een achtbaan

Voor de afscheidsdienst kozen ze allebei een eigen liedje. Een liedje dat ze zelf mooi vonden of dat ze herinnerde aan hun momenten met mama. Ze wilden ook graag zelf wat zeggen tijdens de dienst. Maar wat dan? Hoe geef je ook woorden aan het verdriet en gemis van je mama als je nog zo jong bent?

Mijn nichtje S. is de jongste en mijn petekindje. Ze koos voor Rollercoaster van Danny Vera. Omdat het leven thuis helaas ook zo kon zijn. Ik schreef het volgende gedichtje erbij voor haar.

Als een achtbaan op en neer
Ging ons leven elke keer
Op een drukke morgen
Verdriet en zorgen
En zomaar de volgende dag
Dikke pret en schaterlach

Als een achtbaan neer en op
Gaat mijn gevoel nu over de kop
Ben ik boos of is het verdriet?
Ik weet het eigenlijk niet
Mag ik lachen of moet ik huilen
Of mag ik bij de paardjes schuilen?

Als een achtbaan zo snel
Gaat alles, lijkt het wel
Ik weet niet wat ik zeggen moet
Gewoon even niks, is dat goed?
Dan leg ik een bloem op je kist
Omdat ik je zo mis.

Rouwen met kinderen

Een overlijden van een ouder met (jonge) kinderen is heftig. Als volwassenen zijn we al enorm onder de indruk. De dood en alles eromheen is vaak nog een beladen onderwerp dat we liever uit de weg gaan.

Ik ben geen pedagoog, psycholoog of rouwdeskundige. Ik heb in deze situatie vanuit mijn hart en intuïtie, gehandeld. Mijn ervaring is dat onduidelijkheid en vaagheid, niet helpend zijn. Kinderen vullen in hun hoofd de vraagtekens in. Duidelijke uitleg over feiten, zonder onnodig pijnlijke details, helpt om wel een goed beeld te krijgen. Zeker als kinderen er zelf om vragen.

Kinderen weten heel goed wat ze wel en niet fijn vinden en kunnen dat meestal goed aangeven. Ze vertellen je ook als ze het (nog) niet weten. Letterlijk of door hun schouders op te halen. Heb daarom oog en oor voor hun signalen. Doe geen aannames of vul niet voor hen in. Stel vragen en geef antwoorden.

Kinderen hebben vaak nog geen oordeel of beeld bij de dood en afscheid nemen. Het ongemak komt van het ongemak van de grote mensen dat ze voelen. Grote mensen die huilen, zijn natuurlijk ook een beetje gek. Of wat als iemand niet huilt? Is die dan niet verdrietig? Wat betekent dat voor hun gevoelens? En kun je wel lachen om grapjes als je mama net is doodgegaan? Is het oké als je even geen verdriet voelt als je met je vriendinnetje afspreekt? Kinderen zoeken betekenis in wat wij hen laten zien en spiegelen het gedrag van volwassenen.

Iedereen gaat op een andere manier met verlies en rouw om. Ben daarom ook daar open over. Praat er samen over. Zo kunnen kinderen hun manier van rouwen ontdekken en leren ze dat er geen goed of fout is.